Stara śląska rodzina Engelhardtów uzyskała znaczącą pozycję i wpływy od czasu osiedlenia się pierwszych jej przedstawicieli we Wrocławiu. Jednak pierwszym który przybył na Śląsk był Hans Engelhardt. Pochodził on z rodziny osiadłej w Szwajcarii gdzie jego krewni wchodzili w skład rady miasta Zurich. Protoplastą rodu był Carl Bernhard, rycerz wywodzący się z Franków szwajcarskich który w trakcie trzeciej wyprawy krzyżowej, w roku 1191 ratując życie króla Francji Filipa II Augusta otrzymał zaszczytną nazwę Engelhardt. Zdarzenie to miało miejsce w trakcie bitwy o Akkę. Hans Engelhardt, pierwszy który przybył na ziemię kłodzką, zakupił w 1380 roku wujtostwo Wünschelburg (obecnie Radków). Ziemia kłodzka była wówczas częścią Czech i Cesarstwa Rzymskiego rządzonego przez dynastię Luksemburgów. Syn Hansa, Valentin w roku 1414 wszedł dodatkowo w posiadanie zamku Schnellenstein (lub Schnallenstein) , polska nazwa – Szczerba lub Śnielin. Fakt ten stanowi przez wieki podstawę do używania przez potomków tej rodziny nazwiska Engelhardt von (und) Schnellenstein.

Od XV wieku rodzina mieszkała we Wrocławiu a jej przedstawiciele zasiadali w radzie miejskiej w latach 1455 – 1623. Byli wówczas skoligaceni z rodzinami von Althan i von Pucher. Cesarz Maksymilian I Habsburg nadał rodzinie tytuł szlachty księstwa wrocławskiego a następnie zostali zaliczeni w poczet szlachty cesarstwa. W różnych okresach byli oni właścicielami takich miejscowości jak: Imbramowice, Oborniki Śląskie, Wabienice, Domaszowice, Cesarzowice, Gać, Radomierzyce, Rybnica, Wysoka i innych. Radny miejski Hans Engelhardt i jego potomkowie mieszkali w kamienicy nr 20, na rynku wrocławskim, zwanej „Domem bankierów”. Na przestrzeni wieków wielu przedstawicieli tej rodziny pełniło wysokie stanowiska generalskie i marszałkowskie w wojskach Cesarstwa Austro – Węgierskiego a od wieku XVIII w Królestwie Pruskim. Przykładem takiej postaci był Christoph Gottfried Engelhardt und Schnellenstein ( 1685 – 1767 ) komendant twierdzy Orszowa (Ada – Kaleh) oraz garnizonu Koszyce. Właśnie w Koszycach jest jego grób w kościele franciszkanów p.w. Św. Antoniego z Padwy oraz epitafium na białym marmurze wraz z łacińską inskrypcją w tłumaczeniu : Krzysztof Gotfryd, wolny baron z Engelhardtów und Schnellenstein, generał, marszałek polny dowódca Koszyc. Ur. VI. 1685 zm. 28.XII.1767.

Innym przykładem zasłużonej dla cesarstwa postaci jest Vincent Engelhardt von Schnellenstein komendant i obrońca miast w południowym Tyrolu – Cremona, Modena i Bozzolo.
Potomkowie rodziny Engelhardtów mieszkali we Wrocławiu do roku 1945. Pozostały po nich następujące pamiątki : - epitafium zwane Engelhardt und Schnellenstein namalowane w 1617 roku przez Georga Scholza starszego, składające się z części zwanych „Ukrzyżowanie” i „Portret rodziny”. Epitafium znajduje się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu.

- inskrypcja łacińska pozostała po epitafium Hansa Engelhardta i jego żony Ewy z d. Sebisch ( znajdująca się w Bazylice Św. Elżbiety ) o treści: „W roku Chrystusowym 1623, 20 stycznia zasnął łagodnie w Bogu, szlachetny, czcigodny i szanowany pan Hans Engelhardt von Schnellenstein, rajca tutejszy. Jego wiek 62 lata. Potem w roku 1637 zmarła szlachetna, czcigodna i cnotliwa pani Ewa z domu Sebisch, jego ślubna małżonka. Którym wszechmogący Bóg niech raczy dać radosne zmartwychwstanie do życia wiecznego. Amen.”
- szklanica z 1594 roku z herbem rodziny i napisem „ Hans Engelhardt – junger (młodszy)”. O pochodzeniu rodu z ziemi kłodzkiej świadczy nie tylko słowo „Schnellenstein” w nazwisku ale także zawarte w herbie pole skośnych, naprzemiennych pasów złoto – czerwonych. Jest to współczesny herb powiatu kłodzkiego.

W XV wieku jeden z przedstawiciel rodu Engelhardt von Schnellenstein został rycerzem Zakonu Kawalerów Mieczowych. Po sekularyzacji państwa zakonnego otrzymał majątek ziemski w Inflantach i otrzymał tytuł szlachecki. Wojny w XVII wieku między Polską, Szwecją i Rosją doprowadziły do rozprzestrzenienia się rodu w Szwecji, Litwy i Rosji. Rodziny te legitymizowały się nieco odmiennymi herbami.

Najstarszą siedzibą pozostały jednak ziemie nadane tej rodzinie na terenie obecnej Łotwy w miejscowości Lautzen ( obecnie Dervaniski ) koło Dyneburga – stolicy polskich Inflant. Pamiątką po tym rodzie jest fotograficzny album.

Po zdobyciu przez Zygmunta III Wazę ziemi smoleńskiej w 1618 roku, przyznano rycerzowi Wernerowi Engelhardt będącego w służbie Króla Polski - majątki na tym terenie. Po pokoju Andruszowskim w 1667r. ziemie te przypadły jednak Rosji. Dało to początek nowej dynastii rodu Engelhardt w carskiej Rosji, której przedstawiciele byli wybitnymi naukowcami, wojskowymi i członkami władz różnych guberni. Po objęciu tronu Rosji przez Katarzynę II Wielką, księżną pruską, rodzina zaczęła pełnić coraz większą rolę. Stare rycerskie tradycje oraz militarne umiejętności okazały się bardzo przydatne w prowadzonej przez Carycę polityki nowych zdobyczy. Nie bez znaczenia były związki rodzinne Engelhardtów z Grigorijem Potiomkinem – księciem rosyjskim. Gdy po Rewolucji Październikowej w 1917r. szlachta rosyjska emigrowała do Ameryki, Australii i Europy zachodniej, do Polski przybyła rodzina Branickich z Białej Cerkwii na Ukrainie. Przywieźli ze sobą pamiątki po przodkach: Hetmanie Franciszku Ksawerym Branickim i jego żonie Aleksandrze von Engelhardt. Znaczna ich część znajduje się dzisiaj w Muzeum Pałacu w Willanowie jako dziedzictwo rodziny Potockich. Na tych przedmiotach są wygrawerowane herby rodziny: Branickich – herb Korczak oraz herb Engelhardt. Mimo wielu wieków oddzielnych dziejów rodziny Engelhardt w Rosji, herb jest łudząco podobny do tego na szklanicy Hansa Engelhardta z Wrocławia: pod aniołem z mieczem znajdują się skośne, naprzemienne pasy złoto – czerwone (tutaj jasno – ciemne) symbolizujące związek z ziemią kłodzką.

Niektórzy przedstawiciele tej starej, rycerskiej i wywodzącej się ze śląska rodziny używają do czasów współczesnych nazwiska Engelhardt – Schnellenstein. Przykładem może być Baron Alphons Heribert Scipio Engelhardt – Schnellenstein (1890 – 1977) . Był on w latach 1951 – 1956 Wielkim Mistrzem Zakonu Kawalerów Maltańskich i Przewodniczącym Kapituły Orderu Św. Jana Jerozolimskiego w USA.

Opracował Grzegorz Engelhardt

Uzupełnienie

Według Conrada Blažka rodzina von Engelhart w różnych okresach czasu posiadała na Śląsku następujące majątki:
Wessig - Wysoka k. Wrocławia
Dürrjentsch - Radomierzyce k. Wrocławia
Hartlieb - Partynice k. Wrocławia
Reibnitz - Rybnica k. Wrocławia
Karoschke - Kuraszków k. Trzebnicy
Obernigk - Oborniki Śląskie k. Trzebnicy
Heidau - Gać k. Oławy
Kochern - Kuchary k. Oławy
Haunold - Kopanice k. Dzierżoniowa
Wabnitz - Wabienice k. Oleśnicy
Zieserwitz - Cesarzowice k. Środy Śląskiej
Noldau - Domaszowice k. Namysłowa
Dobergast - Dobrogoszcz k. Strzelina
Ingramsdorf - Imbramowice k. Świdnicy
Märzdorf - Radziechów k. Złotoryi

Według tego samego autora udokumentowanymi przedstawicielami rodu Engelhardt na Śląsku byli m.in. Hans Engelhart z Wysokiej, Radomierzyc i Rybnicy, starosta kościelny w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu, ur. w 1525 roku a zmarł w maju 1609 roku; Hans Engelhart von Schellenstein, radny we Wrocławiu, ur. 1561 a zmarły w 1628 roku; Gottfried Engelhart von Schnellenstein z Dobroszyc i Gaci, krajowy dyrektor kasy na okręg Oławy, ur. 1597 a zmarł w 1667 roku; Karl Ferdinand Engelhart von Schnellenstein z Gaci, Cesarzowic i Kopanic, ur. 7 listopada 1657 a zmarły w 1727 roku; Sylvius Wilhelm Engelhart von Schellenstein z Dobrogoszczy i Kuchar, królewsko-pruski podporucznik, ur. 6 sierpnia 1687 a zmarł w 1758 roku; Karl Sigismund Engelhart von Schnellenstein, królewsko-pruski podpułkownik, ur. w 1732 a zmarł 24 kwietnia 1768 roku; Karl Ludwig Sigismund Engelhart von Schnellenstein, królewsko-pruski pułkownik kawalerii, ur. 1771 a zmarł 7 lipca 1828 roku; Karl Georg Lugwig Engelhart von Schnellenstein, królewsko-pruski pułkownik, ur. w marcu 1804 a zmarł 18 sierpnia 1863 roku.

Według Adelslexicon der Preussischen Monarchie von Leopold Freiherren von Ledebur Bd. I Berlin 1855 rodzina Engelhardt posiadała na Śląsku liczne posiadłości: Dobergast - Dobrogoszcz (Strehlen) 1710 1753, Dreske, das heutige Juliusburg - Dobroszyce (Oels) 1620, Hartlieb - Partynice (Breslau) 1730, Haunold - Kopanice (Frankenstein) 1680, Heidau - Gać (Ohlau) 1620. Ingramsdorf, Nieder- Imbramowice (Schweidnitz) 1640, Karauschke - Kuraszków (Trebnitz) 1670, Kuchern - Kuchary (Ohlau) 1710, Merzdorf - Radziechów (Schweidnitz) 1740, Noldau - Domaszowice (Namslau) 1720, Obernick - Oborniki Śląskie (Trebnitz), 1650, Wabnitz - Wabienice (Oels) 1710, Wessig - Wysoka (Breslau) 1600, Wünschelburg - Radków (Glatz) 1390 1414, Zieserwitz Cesarzowice (Neumarkt.) 1650.

13 sierpnia 1772 roku w Wiedniu podpułkownikowi Vincenzowi von Engelhart und Schnellenstein nadano tytuł barona (Freiherrenstand).

Opracował Wiesław Długosz