- 181 -

1218 - - , -.

Herzog Heinrich I. bestätigt abermals die Ausstattung des Zisterzienserinnenklosters Trebnitz und legt die Grenzen des Gutes Trebnitz endgültig fest.

Or. dep. Breslau St. A. Rep. 125 Nr. 20 (A); undatiertes Transsumpt Herzog Boleslaus' II., Mute des 13. Jh., ebenda Nr. 110 (B).
Haeusler Nr. 27; Mal. 2, Nr. 193. - SR 193; CDS II/l, Nr. 61; Appelt, Urkundenfälschungen 124 Nr. 21.
Wiederholung von Nr. 115 (Breslau St. A. Rep. 125 Nr. 10a) mit kürzerer Fassung der Bestimmungen über die Rechte des Münzers, Ergänzung der Besitzliste und Abänderung der Grenzziehung des predium Trebnicense, geschrieben von derselben Hand wie Nr. 247 (Schriftproben Z. 71 Tafel II nach S. 12), also offenbar Empfängerausfertigung. Nachweis der Echtheit bei Appelt l. c. S. 12, 14 f., 28 ff.; von Grünhagen und noch von Schilling S. 170 zu Unrecht als Fälschung angesehen. Die Datierungsangaben beziehen sich auf die Festlegung der Grenzen, also auf die Rechtshandlung der circuitio. Zu den Ortsnamen vgl. Engelbert, Schles. Geschichtsbll. 1918, Nr. 3, S. 61 ff.; Dziewoński, Geografia Trzebnicy S. 27. - Erste ausdrückliche Erwähnung der Zugehörigkeit des Klosters zum Zisterzienserorden in einer Herzogsurkunde; vgl. Appelt, Z. 71, S. 39 und S. 50 f. Das Privileg Innozenz' III. von 1216 (oben Nr. 147) enthält dem Formular der päpstlichen Privilegien für die Zisterzienser folgend die Bestimmung, daß Urkunden, die die Zugehörigkeit des Klosters zum Orden verschweigen, keine Rechtskraß haben sollten (Nec littere ille firmitatem habeant, quas tacito nomine Cistertiensis ordinis . . . constiterit impetrari). Daher fügte man in der zusammenfassenden Bestätigung der Rechte und Besitzungen des Klosters durch den Herzog die Worte ein: Cistertiensis ordinis. - Die Urkunde trägt nur das Siegel des Herzogs; eine neuerliche Bekräftigung durch den Erzbischof von Gnesen und durch den Bischof von Breslau hielt man offenbar nicht für erforderlich. Es handelt sich um eine Erneuerung, die ausschließlich auf der Autorität des Herzogs beruht. Daher war auch eine Zeugenliste entbehrlich.

Longinquitate temporis gestorum series obscuratur, nisi vivacibus litteris perhennetur. Ego igitur Heinricvs dei et beati Iohannis patrisque mei Bolezlai ducis gratia Zlesie dux in remissionem peccatorum meorum et pro salute animarum patris et matria et omnium parentum meorum omniumque Christianorum ad honorem dei sancteque Marie semper virginis et beati Bartholomei apostoli in Trebniz monasterium fundavi et predium Trebnicense cum baronibus meis, prout michi deus inspiravit, circuivi et quicquid mei iuris fuit in illo circuitu scilicet ad ducatum spectans tam in spiritualibus quam temporalibus illi monasterio plenarie contuli. Primum capellam meam sancti Petri cum omnibus suis pertinentiis et omnes villas meas in ambitu constitutas illuc dedi. Alias vero, que fuerunt ecclesiastice et clericorum hereditarie vel militum, acquisivi commutatione, emptione vel donatione, ecclesiasticas tantum commutatione, clericorum vel militum quasdam commutatione, quasdam emptione, et quedam a militibus pro dei sunt amore donate, sicut inferius patebit. Villa Wangrinouo taliter eat acquisita: Homines, quorum hec quondam fuit villa, narochnici Lubusenses fuerunt. Quia tamen dominus Leonardus eam requirebat, benignitate magis quam rigore iuris cum ipso hoc modo transegi: Villam nomine Lazcouici et villam de Kamene, quas numquam tempore patris mei de iure potuit obtinere, nomine commutationis ei contuli et ipse cum gratiarum actione de Wangrinouo sancto Bartholomeo cessit. Martinouo pater meus a Stephane filio Martini per villam prope Lozzin sitam nomine Blizotino commutavit, et cum idem Stephanus Zlesiam exivisset, pater meus eam comiti Beroni contulit. Sed postmodum predictus Stephanus veniens eam a Karolo filio Beronis evicit et ego misertus Karoli iuvi eum, ut ipsam a Stephano redimeret, quam XIIII marcis redemit, et quod numquam eam de cetero repetere poaset, iussus eat prout moris est hausorium aque ebibere, sed ego parcens verecundie sue precepi ei in cipho argenteo medonem propinari, et ebibit coram me et meis baronibus contra se in testimonium. De villa Klissouo partem a Martino Borissich XII marcis argenti comparavi, aliam partem filii Theodori et Stephani et cognati eorum evictam coram me et meis baronibus beato Bartholomeo contulerunt. Terciam eiusdem ville partem cum decima a monachis de Lubens conferens eis per commutationem Stutchcouo sitam super Kozi commutavi. Particulam predicte ville, quam sibi Bogdanus presbiter pertinere dicebat, licet ea a patre meo et suis baronibus in iure fuisset abiudicatus et coram me numquam eam de iure rehabere potuisset, tamen ut nullam querelam idem vel sua posteritas habere posset, ipsum IIII^or marcis placavi, quas cum bona voluntate acceptavit. Quintam partem eiusdem Klissouo, que Zantirouo nuncupatur, quam Predzl(aus) filius Prozimiri ab heredibus emerat dans ei villam, que Brilouo dicitur narochniconum de Lubus commutavi. Rozerouo cum decima a congregatione sancte Marie in Vratizlav commutavi dans eis ad Thinch partem de Milino flexus multa prece ipsorum, quam sub patre meo in iudicio perdiderant nec poterant de iure requirere, et michi recepi pro eodem sortem in Mazlech et ut eorum meliorarem commutationem, causa precis et orationis eorundem Gorcam eis cum meis baronibus circuivi et addidi eis villam nomine Kneynici et plura quam promiserim. Insuper in Budissov quicquid de iure perdiderat ecclesia sancte Marie reddidi domino Alardo abbati committens fidei sue, ut ipse reciperet ibi quicquid videretur ei fuisse aliquando ecclesie sue sive iuste sive non, et ipse pro beneplacito suo recepit, quantum fuit et visum inde tamen multum. Ad hoc etiam curiam dedi ei in foro Vratizlauiensi pro decima de Rozerouo. Apud Iohannem filium Brictii circuitum ville eius per villam nomine Legche commutavi. Partem eius a Nicolao filio Gregorii, quam emerat et que Nicolayouo vocabatur, commutavi dans ei villam prope Vesnam nomine Gorezlaue et sortem mei pistoris ibidem. Item apud Benicum decanum Vratizlauiensem cum consensu domini Cipriani episcopi et canonicorum commutavi partem ville Zulizlauich et dedi ei sortem nomine Sorav et sortem ibidem Opatouo dictam et pro eodem Opatouo, quod dedi sancto Iohanni, et pro villa, que vocatur Zuentech, quam ad ducatum recepi, dedi beato Vincentio villam iuxta Zobotisch, que dicitur Kneynici, que diu perdita non poterat de iure requiri, et sortem kamerarii mei Vissote et villam falconariorum in Vratizlav, quam Iudei Iozeph et Thazkel habuerunt. Superaddidi etiam beato Vincentio mensam carnificii in Coztomlot, que michi spectabat. Ne itaque quispiam predictas villas, quas in Trebniz dedi, possit evincere, omnes univi et tempore beate memorie C(ipriani) episcopi cum meis baronibus ambivi et signis munivi. Tota autem decima, que in ambitu totaliter continetur, ex integro est beati Bartholomei, in quibusdam villis ratione sancti Petri capelle, in quibusdam donatione episcopi C(ipriani), sicut in Malussino, Rassouo et in parte Brochotino, quia in Malussino C(iprianus) episcopus dedit decimam beato Bartholomeo B(enico) decano annuente, qui ipsam tenuit. De Rassouo autem et de parte Brochotino idem dedit ibidem decimam magistro Odone, cui spectabat, consentiente et ei loco ipsius decime dedit Kouale et villam Zuantossi, que erant Bernardi prebende. Bernardus vero pro his duabus et pro medietate ville Minich ab eodem episcopo Zkorinice iuxta Legnich recepit. Sciant autem universi, quod forum, quod quondam in Trebniz fuit, avus meus ob remedium anime sue ad utilitatem canonicorum transtulit in Cirquich, quod longis temporum spaciis permansit, quod ego approbo. Verum quia necessarium est beati Bartholomei monasterio forum aliquantisper habere in vicino, favore domini episcopi C(ipriani) et omnium canonicorum forum in Trebniz sine diminutione Cirquicensis census statui. Et quia plebs per fora divisa minor est ad singula, presummo, quod forum Trebnicense foro canonicorum propter nimiam vicinitatem detrimentum valeat irrogare. Quod ne fiat, canonicis VII^tem marcis argenti in Vratizlauiensi theloneo provenientibus diminutionis suspicionem resarcivi, quod tam meo quam episcopi C(ipriani) et omnium canonicorum assensu firmatum est. Ceterum monetarius in renovatione monete ibi habeat ius sal vendendi tribus foris sicut in aliis locis. Et sciendum, quod tabernas in foro Trebnicensi sitas et tabernam in Vratizlav de Biruechnik dedi conventui in Trebniz. De singulis vero Vratizlauiensibus tabernis ad me spectantibus et de Vrazensibus dedi eidem conventui singulis septimanis XX denarios ad pisces. Item in itinere meo de toto circuitu tenentur Trebnicenses michi duos currus et duos custodes dare et conductum prebeant more militari. Non iudicentur nisi a suo iudice, sed si grandis emerserit causa, coram me vel castellano Vratizlauiense, et ubicumque iudicentur, claustro suo dent adiutorium preter hoc, quod iudici spectat, quod treschne dicitur. Contuli quoque beato Bartholomeo villam nomine Kotouici cum hominibus et cum omni, quod illic circuivi. De eodem etiam ambitu duos currus et duos custodes habere debeo in transitu, et ipsi conductum ducant more nobilium. Huius quoque circuitus decimam dedit dominus C(iprianus) episcopus beato Bartholomeo consentiente Lamberto canonico, cuius prebende pertinuit, data sibi commutatione totius ville Minich, cuius pars media spectabat prebende Bernardi, media vero beato Petro in Trebniz. Dedi etiam villam nomine Ozorouici et ipse eam circuivi et cum inde pertineret decima parrochie beate Marie in Legnich et C(iprianus) episcopus ut eam in Trebniz daret, voluisset totidem aratris, quot ibi erant, commutare, Clemens plebanus illius ecclesie me precibus evicit, ut cum Radak milite de villa sua Chinino dans aliam sibi pro ea facerem concambium et prefatum Chinino, ubi propter recessum hominum Clementis decima penitus perierat, hominibus replerem laudans hoc pacto cedere decime de Ozorouich et commutationi oblate ab episcopo, quod postquam feci, ipse Clemens prefate decime penitus renunciavit. Episcopus vero C(iprianus) factum nostrum approbans decimam de Ozorouich perpetualiter assignavit conventui Trebnicensi. Preterea dominus C(iprianus) episcopus cum consensu canonicorum contulit congregationi Trebnicensi decimas ad Ztinav et ad Ztobno pertinentes, quam collationem sigillo suo roboravit. Dominus etiam papa Innonentius III^us privilegio suo hoc confirmavit, similiter dominus Heinricus archiepiscopus Gnezdensis. Sciant autem presentes et futuri, quod omnia sepedicto claustro collata et domino prestante in futurum conferenda dominus C(iprianus) episcopus cum suorum collegio canonicorum in octava epiphanie ducatus mei anno II° et episcopatus sui etiam II° sanctimonialibus in prelibatum locum introductis cereis in terram iactis et extinctis sub pena districti anathematis confirmavit. Venerabilis insuper archiepiscopus Gnezdensis dominus H(einricus) proxime post hoc in festo beati Vincencii diaconi casualiter Vratizlav superveniens memorati episcopi confirmationem et anathema cum eo panter coram omnibus canonicis et multo populo in superiori choro ecclesie accensis et extinctis cereia nichilominus innovavit. Acta sunt hec anno ab incarnatione domini M°CC°III°.
Procedente tempore Laurentio episcopo existente rogatu sanctimonialium et multorum hominiun inductus consilio et quia michi ipsi videbatur competentius, ut firmioribus et manifestioribus signis ambitus Trebnicensis terminaretur, illam sortem, que dicitur Sorav, quam prius B(enico) decano pro parte Zulizlauich dederam, et aliam partem de eodem Zulizlauich cum decima, que ad rivulum, qui dicitur Vischaua, remanserat, a memorato episcopo cum consensu sui capituli commutavi dans beato Bartholomeo usque ad prenominatum rivulum Viscavam, qui tunc villam Zulizlauich preterfluebat, nunc autem tam Trebnicensem circuitum quam reliquam partem Zulizlauich disterminat, beato vero Iohanni pro hoc dedi villam conterminam Cirquich, que fuit comitis Andree Ranzki, sed de voluntate ipsius data beato Bartholomeo cum duabus filiabus fratris sui Viszlai. Dedi etiam ei Boztchovo, Zedlische et prata circumiacentia. Preterea dedi eidem bonam partem terre ad Cirquich usque ad aquam, que dicitur Zucha, que erat a comite Berone sub patre meo et ab Ozzada ad Savon addita nec poterat requiri de iure. Preterea pro duobus agris, quos tempore domini C(ipriani) episcopi iuxta Rozerovo in errore pertransieramus, dedi sancto Iohanni magnum agrum meorum hominum Birzan iuxta Zucham, qui similiter ad Savon ablatus erat, et addidi eidem ad Pilzech villam meorum agazonum, que dicitur Kosanouo, et agros meorum ortolanorum et sortem mei molendinarii cum molendino et ultra tabernam aliquot agros et Lang ultra curiam episcopi inter Odram et lacum eius situm. Insuper contuli domino L(aurentio) episcopo et hominibus eius de Pilzech usum querceti tam in glande quam in lignis aridis sine substaniali detrimento querceti et in propria persona ad Pilzech circuivi. Dedi quoque ei molendinum iuxta sanctum Petrum in Legnich et in Ztobno duos homines Sdanum et Nozalam fratrem eius cum pueris et cum villa eorum. Insuper cum Wilk et H(en)rico fratre eius filiis Michaelis cambivi Panglovo, cuius partem ad rivulum dedi beato Bartholomeo, reliquam extra rivulum dedi magistro Iacobo lapicide, et ipsis pro Panglovo dedi Domanicovo, quod dicitur Gorca, in provincia de Nemchi iuxta villam eorum. Item apud Iohannem cantorem et fratres eius dominum Egidium et Petrconem militem et Nicolaum nepotem eorum cambivi Benicovo dans cantori villam in Vidav, de qua deduxi meos ortolanos et kamerarios, et domino E(gidio) dedi Roprahtovo de gratia, quod nullo iure requirere potuit, et hoc acceptavit pro parte sua, et marcas argenti V addidi sibi. Villam vero, que dicitur Indrichovo, quam pater meus dederat Ianisso filio Galii capellano suo et post mortem ipsius et filii sui ego dederam villam predictam et ville alterius iuxta Lav site Ianissi partem filiabus eius duabus, que postmodum sanctimoniales facte se ipsas et villas beato Bartholomeo contulerunt, rogatu et consensu Trebnicensis conventus dedi Petrconi et Nicolao pro parte hereditatis eorum. Postmodum cambium cum domino C(ipriano) episcopo inceptum, sed eo morte prevento cum successore eius domino L(aurentio) episcopo cum consensu capituli sui feci de parte ville episcopi, quam Dobrogost habuit, dans ei partem hominum meorum ville Zlauikonis et fratrum suorum, que est ultra rivulum nomine Chachca, et partem ville episcopi, que est citra rivulum prenotatum, dedi hominibus meis Zl(auikoni) et fratribus eiua et ipsos cum eadem villa dedi beato Bartholomeo. Et item pro Yauichovo, quod tempore C(ipriani) cambieram, sed limitibus Trebnicensibus tempore domini L(aurentii) episcopi inclusi cum consensu capituli Vratizlauiensis, dedi beato Iohanni villam nomine Vztimouo, que eat iuxta Oporovo, et domino Egidio de Vraz rogatu suo pro decima de Yauichouo indulsi ponere tabernam iuxta villam Oporovo, quam beato Iohanni contuli pro anima patris mei et refectione anniversaria, quam pro illo constitui. Item Paulo canonico Vratizlauiensi filio Iohannis pro villa sua, que Paulouo dicitur, ad multiplices preces eius dedi partem ville, que dicitur Mocressovo, sitam inter Lesnich et Pilavam. Preterea apud filios Michaelis Mscigneum, Daleborium, Semianum villam commutavi dans eis alias villas, Mscigneo Campassino, Daleborio Dudanouo, Semiano Marabschino et Landovo eiusdem ville Michaloic partem, que est ultra rivulum, et IIII^or vel plures sortes in Scocenic. Item ad Scocenic addens partem de Radlouo et aliam partem ad Chauo, item addens ad Chahouo partem de Gluhouo usque ad quendam rivum dedi domino episcopo Laurentio pro tota villa Nauoiauic et pro reliqua parte ville Sulizlauic. Prius enim alteram partem eiusdem ville commutavi, sicut superius in scripto habetur. Insuper commutavi partem ville Borkonis dans eidem partem ville pistorum meorum et partem ville Wilzino et partem de Minic usque ad viam, que ducit in Vraz. Et sciendum, quod villarum, quas secunda circuicione ambitui Trebnicensi inclusi, dominus L(aurentius) decimas, si que prius non spectabant, cum capituli sui consensu plenarie contulit. Sunt igitur totius ambitus decime tam a domino C(ipriano) quam ab eius successore L(aurentio) plenarie beato Bartholomeo collate. Ego vero cum eodem domino L(aurentio) episcopo et quibusdam canonicis et cum meis baronibus denuo circuiens ambitum Trebnicensem munivi signis scilicet aggerum erectione et arborum signatione. Sed cum hec signa michi minus sufficientia sint visa, ad maioris abundantiam cautele decrevi lapides nominis mei litteris insculptos iuxta quosdam aggeres ponere. Sunt autem hec loca, in quibus hi lapides suffossi sunt: Primus lapis suffossus est a parte orientis, ubi oritur torrens quidam Grauzna inter sanctuarios Trebnicenses et Nauoiouice et Chahouo iuxta viam. Secundus inter eosdem sanctuarios et sancti Vincentii villam et Rassovo. Tercius inter Rassouo et villam sancti Vincentii et Brochocino in ortu Vesne. Quartus, ubi oritur rivulus scilicet altera pars Vesne, que dividit Brochocino per medium. Quintus in ortu rivuli, qui dicitur Ozzovi inter Machnice et Brochocino. Sextus inter Machnice et Pangleuo et Brochocino. Septimus in Iazuini inter Petrkouici et Minici et Wangrinouo. Octavus in via Vrazensi inter Minic et Svaratouici et Wangrinouo. Nonus inter Wangrinouo et Borkouo, ubi duo torrentes conveniunt cum Deschniza. Decimus ab ortu Desnice contra montem, ubi concurrunt vie, una in Trebniz et alia ex transverso in Pouick, inter Malcheuo et Borkovo. Undecimus inter Malcheuo et Borkovo et Repotouici in monte prope tiliam. Duodecimus inter Malcheuo et Repotouici ad ortum cuiusdam torrentis, qui postea intrat Chachcam. Tercius decimus, ubi super Chachcam conveniunt termini de Semirouo et de Zkasic. Quartus decimus inter Brichouo et Domanouici et Paulouo super Zennicam. Quintus decimus super Lubsam inter Shitkouici et Brichouo. Sextus decimus super Yunicam, qui rivulus est in signum, donec eum intret alius, qui dicitur Vischaua. Item Vischaua est in signum, donec eum intret alius, qui dicitur Granzna. Item ipse Granzna est in signum usque ad ortum suum. Facta est autem hec ultima circuitio anno ab incarnatione domini M°CC°XVIII°, ducatus mei anno XVII°, episcopatus vero domini Laurentii anno XI°. Omnia itaque sie in Trebniz disposita et ordinata ad honorem dei et beate Marie semper virginis beatique Bartholomei apostoli donavi sanctimonialibus Cisterciensis ordinis et fratribus eis servientibus usibus earum in perpetuum profutura.Et sciendum quodideo hunc sanctimonialium ordinem preelegi, quia cum triplicis ordinis in terra mea sint claustra, ad que virilis sexus confugere poterat et potest pro salute animarum, claustralis quietis refrigerium solummodo sexui deerat muliebri. Sed modo in sepememorato claustro per dei misericordiam fragilitas muliebris habere potest confugium pro suorum expiatione peccatorum. Rogo igitur universos et firmiter interdico ne quis umquam aliquem monachorum ordinem in predictum claustrum inducere preter hunc sanctimonialium ordinem moliatur. Et quicumque secus fecerit, precor deum omnipotentem et memorati loci patronos, ut quecumque persona sit ille vel illa, plaga terribili et insanabili a planta pedis usque ad verticem feriatur. Rogavi etiam dominum papam Innocentium tercium, ut id ipsum et omnia suprascripta sub horrendi anathematis sententia confirmaret, et dominum H(einricum) archiepiscopum Polon(ie) et C(iprianum) Vratizlauiensem episcopum, et ita fecerunt.

Siegel Herzog Heinrichs I. Typar B an Seidenschnüren, rotes Wachs, siehe Nr. 93; Appelt Z. 71, S. 25 Abb. 2.

Schlesisches Urkundenbuch, Herausgegeben von der Historischen Kommission für Schlesien, Zweiter Band: 1. Lieferung 971 - 1216, 1963; 2. Lieferung 1217 - 1230, 1968; 3. Lieferung Fälschungen und Register, 1971; Bearbeitet von Heinrich Appelt, Verlag Hermann Böhlaus Nachf., Wien-Köln-Graz