pieczecie

Kluczbork (niem. Kreuzburg) to miasto i gmina w północno-wschodniej części woj. opolskiego, w powiecie kluczborskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kluczbork. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do starego woj. opolskiego.
Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 26 164 mieszkańców.
Znajduje się na północno-wschodnim krańcu Niziny Śląskiej, na pograniczu z Wyżyną Śląską, nad Stobrawą, prawym dopływem Odry w jej górnym biegu. Stobrawa jest niewielkim ciekiem wodnym, a jej dolina jest tu jeszcze wąska i niezbyt głęboka. Natomiast historycznie Kluczbork leżał na Dolnym Śląsku (w przeszłości należał do dolnośląskich księstw), jednak obecnie więcej łączy go z położonym na Górnym Śląsku Opolem (w XIX wieku do nazwy Kreuzburg dodawano często O.S - Oberschlesien).
Miasto posiada kilka zbiorników wodnych – obecnie można wyróżnić Staw Kościuszki (dawniej Millera) oraz wyrobiska żwirowni w Lesie Miejskim. Od kilku lat planuje się budowę zbiornika za żwirownią.
Założenie miasta wiąże się z zakonem krzyżowców z czerwoną gwiazdą, który powstał prawdopodobnie w czasie wypraw krzyżowych do Palestyny, gdzie poza walką z muzułmanami otaczał opieką pielgrzymów, stąd często określany mianem Szpitalników. Na początku XIII w. przeniósł się do Austrii, Czech i Moraw, a sprowadzony również na Śląsk – do Wrocławia – przez księżnę Annę, przeszedł do życia klasztornego, zajmując się chorymi i prowadząc szpitale.
Krzyżowcy otrzymali od księcia wrocławskiego Henryka III w 1253 r. zezwolenie na lokację miasta na prawie niemieckim w miejscu, gdzie istniała osada targowa wzmiankowana już w 1252 r. jako Cruceburch.
Kiedy jednak założyli kilka wsi w okolicy, a nie zdołali lokować miasta, książę Henryk IV Probus biorąc Kluczbork pod swoją opiekę, w 1274 r. wystawił przywilej lokacji miasta. Od tego momentu rozpoczynają się jego dzieje polityczne.
Od 1293 r. Kluczbork należał do księstwa głogowskiego, od 1312 do oleśnickiego, od 1323 był w księstwie legnicko-brzeskim, w latach 1331-1356 jako zastaw u króla Polski Kazimierza Wielkiego. Podczas wojen husyckich miasto opanowali husyci pod wodzą rycerza polskiego Dobka Puchały cieszącego się poparciem mieszkańców.
Następnie Kluczbork był ponownie kilkakrotnie oddawany w zastaw i sprzedawany. Od 1536 r. aż do wygaśnięcia piastowskiej linii brzeskiej był w posiadaniu książąt brzeskich, lenników korony czeskiej, którzy będąc wyznawcami religii protestanckiej, wprowadzali ją stopniowo w podległych im ziemiach.
W czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) miasto podupadło, ponieważ było wielokrotnie plądrowane przez przechodzące tędy wojska.
Kluczbork udzielił schronienia w latach 1660-1671 braciom polskim przybyłym z Polski, którzy zorganizowali tutaj dwukrotnie swoje synody w 1663 i 1668 r. Znakomitym ich przedstawicielem był tu Krzysztof Crell-Spinowski. W tym czasie miasto wzmiankowano pod nazwą Kluzbork, Krucibork.
Po śmierci ostatniego księcia legnicko-brzeskiego Jerzego Wilhelma w 1675 r., Kluczbork przeszedł pod bezpośredni zarząd cesarza austriackiego Leopolda I, a po 1740 r. wraz z całym Śląskiem znalazł się w granicach państwa pruskiego. Rozpoczął się okres dominacji kultury niemieckiej w wyniku kolonizacji fryderycjańskiej oraz administracyjnych zarządzeń władz pruskich, szczególnie ostrych w czasie tzw. kulturkampfu.
W 1816 r. miasto stało się siedzibą władz powiatowych. W połowie XIX w. rozpoczęła się budowa dróg bitych i kolejowych, dzięki czemu Kluczbork stał się ważnym węzłem kolejowym w północnej części rejencji opolskiej, do której włączono go w 1820.
Jednocześnie rozwijało się szkolnictwo podstawowe i średnie, w nawiązaniu do tradycji XVI/XVII wieku, gdy szkoły miejskie w Byczynie i w Kluczborku cieszyły się doskonałą opinią na Śląsku.
W 1858 r. zostało otwarte ewangelickie seminarium nauczycielskie mające kształcić nauczycieli władających zarówno polskim jak i niemieckim językiem, a w 1860 rozpoczęła kształcenie miejska szkoła średnia, przekształcona w 1873 r. w gimnazjum humanistyczne, które w 1877 otrzymało nowo wzniesiony gmach szkolny.
W mieście żyli zgodnie ewangelicy, katolicy i wyznawcy judaizmu. Działały różne towarzystwa oświatowe i charytatywne. Został zbudowany szpital miejski (1848) i miejski zakład gazowy (1867), powstał ewangelicko – luterański zespół leczniczy "Betania" (1888), wzniesiono budynek poczty (1891) i gmach sądu (1895), działał prowincjonalny zakład dla umysłowo chorych. Koniec XIX i początek XX w. przyniósł miastu mającemu dotąd charakter rolniczy, początki rozwoju przemysłowego bowiem powstały browary, drukarnia, przędzalnia, cukrownia, cegielnia, nowoczesna rzeźnia, fabryka mebli i zakład wyrobów metalowych.
W latach 1907-1908 została przeprowadzona w mieście sieć wodociągowa i kanalizacyjna, znacznie później powstała elektrownia nad Stobrawą.
Po I wojnie światowej wraz z całym powiatem obejmującym Wołczyn, Byczynę oraz gminy wiejskie, stał się terenem przygranicznym bowiem kilkanaście kilometrów od miasta przebiegała granica Republiki Weimarskiej z Polską. Po podziale Górnego Śląska w październiku 1921 r. powiat kluczborski w całości pozostał w obrębie państwa niemieckiego – od 1933 Rzeszy Niemieckiej, aż do 20 stycznia 1945, gdy do miasta wkroczyły wojska radzieckie I Frontu Ukraińskiego. Oficjalnie władze polskie przejęły Kluczbork wraz z całym Śląskiem Opolskim 18 marca 1945. Po zniesieniu powiatów w roku 1975 pozostawał jedynie siedzibą gminy. Od 1 stycznia 1999 - ponownie stolica powiatu, skupiającego 4 gminy:Kluczbork, Byczyna, Wołczyn i Lasowice Wielkie. Pod względem administracji kościelnej - Kościoła rzymskokatolickiego- należy do diecezji opolskiej i jest siedzibą dekanatu, jak również rejonu duszpasterskiego(jednego z czterech - obok Opola, Nysy i Raciborza); w ramach struktur Kościoła ewangelicko - augsburskiego jest siedzibą parafii pw. Zbawiciela, należącej do diecezji katowickiej.