- 17 -

(1144-1153), 1146-1147.

Mateusz biskup krakowski i komes Piotr (Włast) odpowiadają św. Bernardowi opatowi z Clairvaux na jego zapytanie o możliwościach nawrócenia Rusinów, oraz wzywają go do przybycia do Polski celem głoszenia wśród ludności krajów słowiańskich słowa Bożego.

B(ernardo) dei gratia Clarevallensi abbati, viro venerabili et reverendo, omni praeconio digno et merito, sanctitatis insigni, M(atteus) eiusdem gratia Cracoviensis episcopus et comes.. Petrus, quos facit facere fructus. Grates deo nostro referimus, grates siquidem infinitas, qui vos talem o abbatum decus et gloria, nostro suscitavit seculo, quem solicitudo omnium ecclesiarum quemadmodum vas electionis nunquain et nusquam praetereat, quem infirmitas aliorum cogat pariter infirmari. Cuius meritis deus orbi bonum omne largitur immerito, cuius prece districtus arbiter mitigatus sententiam revocat ac, ne statim feriat peccatores, iram suspendit, ut parcat. Dilectus filius vester magister A. nos ex parte vestra consuluit, si quis posset et impios Ruthenorum ritus atque observantias extirpare. Posset quidem domine, posset, sed solus ille homo posset, in quo potens gratia esset. Confidimus autem in domino Jesu, quod si abbas Clarevallensis hic esset hoc bonum facere posset. Gens autem illa Ruthenica multitudine innumerabili ceu syderibus adaequata, orthodoxae fidei regulam ac verae religionis instituta non servat, non attendens, quoniam extra catholicam ecclesiam veri sacrificii locus non est. Nec solum in sacrificio dominici corporis sed in coniugiis repudiandis et rebaptizandis atque aliis ecclesiae sacramentis turpiter claudicare cognoscitur. Ita erroribus variis, immo vero haeretica pravitate a primordio suae conversionis imbuta, Christum solo quidem nomine confitetur, factis autem penitus abnegat. Neque enim vel latinae vel graecae vult esse conformis ecclesiae, sed seorsum ab utraque divisa neutri gens praefata sacramentorum participatione communicat. Hoc autem domine totum penetrabilior omni gladio ancipiti vestra praedicatio amputaret, si ut eam visitaretis, vobis spiritus sanctus inspiraret. Nec modo in Ruthenia, quae quasi est alter orbis, verum etiam in Polonia et Böemia, vel communi appellatione Sclavonia, quae plures provincias continet, talem ac tantum fructum, tamque deo acceptabilem faceretis, ut ab ipso postmodum audiretis: Euge serve bone et fidelis. Auf certissime vobis omnes, aut fere ommes, ut speramus, in auditu auris obedirent. Dignamini igitur pie pater, dignamini, qui caeteras illustrastis, nostras etiam tenebras illustrare. Dignamini Sclavos incompositos in via morum et vitae rationibus informare. Dignamini gelidum axem vestri praesentia visitare, ut in adventu nostri abbatis frigus horridum aquilonis austri gratia et Mulciberi flamine temperetur, ut inculta barbaries vestris moralitatibus excolatur, ut homines inhumani vestra eruditione mitescant, sub iugo dominico mansuescant. Si enim gloria celeberrima et Treicius Orpheus et Thebanus Amphion coelo inseruntur et astris, vatumque celebrantur ingenio et post mortem carmine vivunt, quod uterque sylvas et lapides, id est sylvestres et lapideos homines, lyrae cantibus delinivit, legemque pati coegit, quanto magis nos speramus, quod gentes efferas et immanes sacer abbas Christo conciliet, qui et praeco est evangelii et lucerna in domo domini et divinae voluntatis interpres et melior Orpheo .. et superna clarus scientia, et coelesti praeditus intelligentia et omnium fere charismatum munere insignitus et gratia. Quanto autem animi, quamque ardenti desiderio ego et comes Petrus, vir utique circa dei cultum et ecclesiam religionemque devotissimus, vestrum pie pater praestolemur adventum, solus ille nobis est testis, qui videt secreta cordis. Nec nos soli optamus abbatem Clarevallensem, simul in unum dives et pauper, nobiles et ignobiles, iuvenes et virgines, senes cum iunioribus aeque desiderant. Abbatem omnis ordo et aetas, abbatem omnis sexus atque omnis conditio, abbatem omnes Poloni omniumque vota suspirant.

A. Oryg. zaginiony.
B. Kopia zaginiona, znajdowała się w XVIII w. w klasztorze norbertańskim w Windbergu, diecezja Ratyzbona.
Druk: a. Pez B., Thesaurus anecdotorum novissimus, Augsburg 1721-9, VI (V cz. 1). 360-1, nr 125, r. około 1150, według B; b. Bielowski A., Wstęp krytyczny do dziejów Polski, Lwów 1850, 94, r. 1143-1153, według a; c. Migne, Patrologia CLXXXII. 681, według a; d. MPH. II. 15, około 1150, według, a; - regest: e. Erben J., Regesta Bohemiae I. nr 281, r. 1150; f. Regesten nr 25, r. 1144-45; g. Smolka St., Mieszko Stary 472, nr 17, r. 1144-53; h. Friedrich G., Cod. dipl. Bohemiae I. nr 153, r. 1146-7; i. Budkowa, Repertorium, nr 43, r. 1143-1145.
Literatura: 1. Abraham Wł., Organizacja Kościoła łacińskiego na Rusi, Lwów 1904, I. 89; 2. Górka O., Przyczynki do dyplomatyki 364, przyp. 2; 3. Friedberg M., Ród Łabędziów 76; 4. Maleczyński K., Wpływy obce na dokument polski XII w., (Kwart. Histor. 1932, XLVI. 31, przyp. 9); 5. Grodecki R., Dzieje Śląska 146; 6. Balzer O., Studium o Kadłubku, (Pisma I. 128), Lwów 1934; 7. Uhtenwoldt H., Peter Wlast, Wrocław 1940, 29 nn.

Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk. KODEKS DYPLOMATYCZNY ŚLĄSKA - wydał Karol Maleczyński. Tom I obejmujący lata 971 - 1204. Wrocław 1951-56, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.