pieczecie

Klasztor w Trzebnicy został założony przez księcia Henryka I Brodatego i jego małżonkę, księżną Jadwigę w 1202 roku. Bogactwo kulturowe rodu Andechsów, jakie poprzez osobę Jadwigi pojawiło się w drugiej połowie XII wieku nad Odrą, trafiło na dobry grunt i w połączeniu z zainteresowaniami książąt śląskich zapewniło odpowiednią bazę dla rozwoju mecenatu nad architekturą i sztuką, jak i życiem religijnym. Książę Henryk i jego małżonka Jadwiga od samego początku popierali rozwój życia zakonnego na Śląsku, byli związani zwłaszcza z zakonem cystersów, później także - po pojawieniu się we Wrocławiu zakonów mendykanckich - szczególnymi względami dworu cieszyli się franciszkanie.
Głównym jednak zainteresowaniem pary książęcej nie cieszył się żaden z klasztorów męskich, ale żeńskie opactwo cysterek w Trzebnicy. Budowla została szczegółowo zaplanowana, a całość założenia miała być odbiciem hojności pary książęcej i świadczyć o świetności kraju. Stąd też powstały różne sprzeczności między surowymi wskazaniami architektury cysterskiej, a wspaniałością fasady zachodniej z trzema istniejącymi dawniej portalami i bogatymi rzeźbami wewnątrz świątyni, które dziś możemy oglądać w lapidarium, usytuowanym w podziemiu bazyliki obok krypty św. Bartłomieja. Klasztor stał się chlubą Trzebnicy.
W oparciu o zachowane dokumenty, które dzięki życzliwości Państwowego Archiwum we Wrocławiu są eksponowane w Muzeum Kultu św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy, wiemy że Henryk Brodaty w podwrocławskim Szczepinie wystawił 28 czerwca 1202 roku akt fundacyjny opactwa dla cysterek sprowadzonych przez księżną Jadwigę z Bambergu. Książę, jak to było w zwyczaju panujących, poinformował Rzym o swojej decyzji już w połowie roku 1202. Papieski dokument dotyczący fundacji klasztoru trzebnickiego został wystawiony przez Innocentego III (22 XI 1202 r.), w którym wziął "klasztor i jego dobra" w swoją opiekę. Czytamy dalej w tym dokumencie, że książę Henryk ufundował "na własnej ziemi i własnym kosztem" klasztor żeński w Trzebnicy. Uczynił to "dla zbawienia duszy ojca, swojej i dusz pozostałych drogich bliskich, na chwałę Boga i świętego apostoła Bartłomieja".
W oktawie Objawienia Pańskiego, 13 I 1203 r., biskup wrocławski Cyprian (1201-1207) instalował pierwszy konwent sióstr, początkowo w prowizorycznym klasztorze. Jego lokalizacji trzeba szukać prawdopodobnie w pobliżu kościoła św. Piotra. Kilka dni później opactwo trzebnickie otrzymało zatwierdzenie arcybiskupa gnieźnieńskiego Henryka Kietlicza (1199-1219), przebywającego we Wrocławiu z racji uroczystości świętego Wincentego diakona i męczennika (22 I), drugiego patrona katedry wrocławskiej. Dokument biskupa wrocławskiego Cypriana z 6 IV 1203 r., potwierdzający założenie klasztoru w Trzebnicy, w zasadzie powtarzał treść bulli protekcyjnej papieża z dodaniem szczegółów dotyczących uposażenia. Książę Henryk Brodaty w 1204 r. wydał dokładną instrukcję odnośnie do powinności poszczególnych grup poddanych klasztoru, nazwaną przez historyków najstarszą polską ustawą dworską. Wyrazem troski księcia o zabezpieczenie losów założonego monasterium było to, że w latach 1203-1218 często osobiście objeżdżał ze swoim orszakiem posiadłości klasztorne i znaczył ich granice drzewami, sypanymi kopcami ziemnymi lub kamieniami granicznymi z początkowymi literami swojego imienia.
Hojność księcia dla klasztoru i jego wysiłki związane z organizowaniem majątku, którego się pozbywał na rzecz Kościoła, musimy oceniać zgodnie z tradycjami Piastów Śląskich i zwyczajami przeniesionymi z Bawarii przez Jadwigę. To było ich dzieło, poprzez które zyskiwali sympatię biskupów i papieża, a dla siebie i potomnych wystawili mauzoleum, którego gospodarze zadbali o ich wieczne zbawienie i wystroili kościół klasztorny licznymi pomnikami.
Klasztor powstał za namową księżnej Jadwigi. Biograf pisze: Między innymi uczynkami miłosierdzia za najważniejsze uważała dzieło pobożności w rozszerzaniu zbawienia dusz i dlatego radami i zachętami doprowadziła małżonka do tego, iż własnym kosztem zbudował klasztor w Trzebnicy dla mniszek zakonu cysterskiego. Wiemy na podstawie tegoż źródła, że Jadwiga prosiła swego męża, by nie wykonywano wyroków na skazańcach, lecz kierowano więźniów do pracy przy budowie, dla zadośćuczynienia za popełnione zbrodnie. W planach księżnej fundacja trzebnicka miała być ośrodkiem podnoszącym poziom życia religijnego niewiast. Miała też służyć wychowaniu dziewcząt, by mogły przygotować się do czekających ich w życiu zadań. Nadto zakonnice miały się zajmować chorymi, sierotami i podróżującymi. Wraz z klasztorem powstał w Trzebnicy nowy kościół budowany na chwałę Boga oraz dla uczczenia Najświętszej Maryi Panny i św. Bartłomieja Apostoła, ulubionego patrona Henryka. W roku 1218 cysterki zamieszkały w wybudowanym obiekcie i ich opiekunem duchowym został opat cystersów w Lubiążu.